نقش شبکههای اجتماعی بر هویتیابی و سلامت روان نوجوانان
🔹 مقدمه
شبکههای اجتماعی اکنون بخش جداییناپذیر زندگی نوجوانان است. این فضا میتواند ابزار رشد و یادگیری باشد، اما اگر بدون کنترل و مهارت استفاده شود، باعث اضطراب، افسردگی و سردرگمی هویتی میشود.
⸻
🔹 مثال واقعی
یک مادر نوجوان ۱۶ ساله تعریف میکند:
“دخترم هر روز ساعتها در اینستاگرام و تیکتاک وقت میگذراند و دائم خود را با دیگران مقایسه میکند. وقتی به او میگویم این فضا ذهنش را خسته میکند، میگوید: ‘همه دوستانم هستند، من نمیتوانم قطع کنم.’ نگرانم که شخصیت واقعیاش گم شود…”
این نمونه نشان میدهد که مقایسه اجتماعی و فشار همسالان آنلاین میتواند سلامت روان نوجوانان را تهدید کند.
⸻
🔹 آمار و پژوهشهای جدید
•مطالعهای در تهران، ۱۴۰۳ روی ۱۲۰۰ نوجوان:
•۶۰٪ نوجوانان بیش از ۳ ساعت در روز در شبکههای اجتماعی فعالیت میکنند.
•۴۵٪ آنها احساس اضطراب یا افسردگی مرتبط با مقایسه با دیگران گزارش کردهاند.
•پژوهش جهانی (APA, 2024): استفاده بیش از ۲ ساعت شبکههای اجتماعی در روز با افزایش ۲ برابر احتمال اضطراب و مشکلات هویتی همراه است.
⸻
🔹 چگونه شبکههای اجتماعی هویت نوجوان را تحت تأثیر قرار میدهد؟
1.مقایسه اجتماعی دائم: نوجوان مدام خود را با زندگی ایدهآل دیگران میسنجد.
2.نیاز به تایید: لایک و کامنتها به منبع اعتبار و رضایت فوری تبدیل میشوند.
3.تصاویر غیرواقعی: مواجهه با تصاویر ایدهآلسازیشده باعث کاهش اعتماد به نفس و سردرگمی هویتی میشود.
4.وابستگی به هویت مجازی: نوجوان ممکن است نقش آنلاین خود را با شخصیت واقعیاش اشتباه بگیرد.
⸻
🔹 پیامدهای روانشناختی
•کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس
•افزایش اضطراب و افسردگی
•افت عملکرد تحصیلی و تمرکز
•انزوای اجتماعی و ضعف مهارتهای ارتباطی
•سردرگمی هویتی و احساس ناتوانی در تصمیمگیری
⸻
🔹 راهکارهای علمی و عملی
✅ تنظیم زمان استفاده: محدودیت هوشمندانه (مثلاً ۱-۲ ساعت در روز)
✅ آموزش تفکر انتقادی و خودآگاهی: نوجوانان یاد بگیرند تصاویر و محتوا را واقعی تلقی نکنند
✅ فعالیتهای جایگزین سالم: ورزش، هنر، حضور در جمع دوستان واقعی
✅ گفتوگوی والدین با نوجوان: درباره هویت، احساسات و ارزشهای واقعی
✅ مراجعه به متخصص در صورت نیاز: روانشناس برای مدیریت اضطراب و مشکلات هویتی
⸻
🔹 جمعبندی
شبکههای اجتماعی میتوانند هم فرصت و هم تهدید باشند. کنترل هوشمندانه، آموزش مهارتهای روانی و حمایت والدین میتواند نوجوانان را از سردرگمی هویتی و اضطراب آنلاین نجات دهد و مسیر رشد سالم را هموار کند.
⸻
✍️ دکتر زهره دهقان چناری
مدرس دانشگاه، روانشناس و متخصص در حوزه سلامت روان و اعتیادهای رفتاری نوجوان
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.