فرسودگی تحصیلی دانشجویان و راه‌های مقابله با آن در عصر دیجیتال

در عصر دیجیتال، دانشجویان با حجم بالای اطلاعات، فشار امتحانات و دسترسی مداوم به شبکه‌های اجتماعی مواجه‌اند. این شرایط می‌تواند منجر به فرسودگی تحصیلی شود؛ وضعیتی که با خستگی ذهنی، کاهش انگیزه، بی‌تفاوتی نسبت به درس و اضطراب مزمن همراه است. فرسودگی تحصیلی تنها یک مشکل شخصی نیست، بلکه بر سلامت روان، عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی دانشجو نیز تأثیر می‌گذارد.

تعریف فرسودگی تحصیلی

فرسودگی تحصیلی، مشابه فرسودگی شغلی، به معنای خستگی روانی، کاهش انگیزه و احساس ناکارآمدی در فرآیند یادگیری است. این حالت اغلب در دانشجویان پرمشغله، کسانی که تعادل زندگی تحصیلی و شخصی ندارند و یا تحت فشار رقابت شدید هستند، دیده می‌شود.

مثالی واقعی: دانشجویی که روزانه بیش از ۱۰ ساعت مطالعه می‌کند و شب‌ها با شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذراند، ممکن است با بی‌انگیزگی، کاهش کیفیت مطالعه و اضطراب امتحان مواجه شود.

عوامل مؤثر بر فرسودگی تحصیلی

چند عامل کلیدی باعث افزایش ریسک فرسودگی می‌شوند:

1. حجم بالای کار و مطالعه بدون استراحت کافی

2. فشارهای روانی و رقابت تحصیلی

3. وابستگی به شبکه‌های اجتماعی که باعث حواس‌پرتی و مقایسه اجتماعی می‌شود

4. کمبود حمایت اجتماعی و هیجانی از سوی همکلاسی‌ها، اساتید و خانواده

راهکارهای مقابله با فرسودگی تحصیلی

برای کاهش فرسودگی، دانشجویان می‌توانند اقدامات عملی انجام دهند:

• تنظیم برنامه مطالعاتی متعادل: ترکیب مطالعه، استراحت، ورزش و تفریح.

• مدیریت زمان دیجیتال: محدود کردن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و نوتیفیکیشن‌ها هنگام مطالعه.

• تمرین ذهن‌آگاهی و تکنیک‌های کاهش استرس: تنفس عمیق، مدیتیشن کوتاه و تمرین‌های جسمانی.

• حمایت اجتماعی: گفتگو با همکلاسی‌ها و استادان، شرکت در گروه‌های مطالعه و فعالیت‌های جمعی.

• تعیین اهداف کوچک و واقع‌بینانه: ایجاد حس موفقیت و پیشرفت مداوم، جلوگیری از احساس ناکارآمدی.

نقش دانشگاه و اساتید

دانشگاه‌ها و استادان نیز می‌توانند با طراحی محیط‌های آموزشی حمایتی و منعطف، ریسک فرسودگی را کاهش دهند:

• ارائه بازخورد مثبت و سازنده

• طراحی فعالیت‌های تعاملی و جذاب

• برگزاری کارگاه‌های مدیریت استرس و روان‌شناسی مثبت

• ایجاد فضای ارتباطی باز برای بیان مشکلات تحصیلی و هیجانی

پیام انگیزشی

فرسودگی تحصیلی پایان مسیر نیست؛ بلکه هشداری برای توجه به سلامت روان و روش‌های یادگیری مؤثرتر است. با برنامه‌ریزی صحیح، مدیریت زمان و حمایت اجتماعی، دانشجویان می‌توانند انگیزه و شادمانی تحصیلی خود را بازگردانند و عملکرد تحصیلی پایدار داشته باشند.

⸻

دکتر زهره دهقان چناری – روانشناس و متخصص روان‌شناسی مثبت‌گرا