بررسی غبن حادث در قانون مدنی ایران در مرکز مشاوره ققنوس
🔍 مقدمه
غبن در حقوق مدنی ایران به معنای تفاوت فاحش میان ارزش واقعی مورد معامله و آنچه در قرارداد ذکر شده است، شناخته میشود. قانون مدنی ایران بهطور مشخص به «غبن مقارن» یعنی غبنی که در زمان انعقاد قرارداد وجود دارد، پرداخته است. اما پرسش مهم این است که اگر پس از انعقاد قرارداد، شرایط اقتصادی یا اجتماعی تغییر کند و یکی از طرفین دچار زیان فاحش شود، آیا میتوان از «غبن حادث» سخن گفت؟
⚖️ تعریف غبن حادث
غبن حادث به وضعیتی اطلاق میشود که پس از انعقاد قرارداد، به دلیل تغییرات غیرمنتظره در شرایط، تعادل عوضین بههم خورده و یکی از طرفین دچار زیان فاحش میشود. این نوع غبن در قانون مدنی تصریح نشده، اما در فقه امامیه و برخی نظریات حقوقی، قابل بررسی است.
📚 مبانی فقهی و حقوقی
– قاعده لاضرر: بر اساس این قاعده، هیچکس نباید متحمل ضرر شود. اگر غبن حادث موجب ضرر فاحش شود، میتوان به استناد این قاعده، حق فسخ یا تعدیل قرارداد را مطالبه کرد.
– شرط ضمنی عرفی: عرفاً فرض میشود که طرفین قرارداد، بر حفظ تعادل عوضین توافق دارند. اگر این تعادل بههم بخورد، شرط ضمنی نقض شده و حق فسخ یا تعدیل ایجاد میشود.
– بنای عقلا: عقلا در معاملات خود، بر حفظ انصاف و تعادل تأکید دارند. غبن حادث این اصل را نقض میکند.
📜 جایگاه در قانون مدنی
در قانون مدنی ایران، ماده 416 به خیار غبن اشاره دارد، اما فقط در مورد غبن مقارن. درباره غبن حادث، قانون سکوت کرده است. با این حال، برخی حقوقدانان معتقدند که با تفسیر موسع از اصول کلی، میتوان غبن حادث را نیز مشمول حمایت قانونی دانست.
🏛️ رویه قضایی و پیشنهادات
در برخی دعاوی، دادگاهها با استناد به قاعده لاضرر و عرف، اقدام به تعدیل قرارداد یا فسخ آن کردهاند. پیشنهاد میشود قانونگذار با اصلاح قانون مدنی، مادهای مستقل برای غبن حادث در نظر گیرد تا از حقوق طرفین در شرایط متغیر اقتصادی حمایت شود.
📌 نتیجهگیری
غبن حادث گرچه در قانون مدنی تصریح نشده، اما با تکیه بر اصول فقهی و حقوقی، قابل پذیرش است. در شرایطی که تغییرات اقتصادی موجب زیان فاحش شود، باید امکان فسخ یا تعدیل قرارداد برای طرف مغبون فراهم گردد وکلای ما در مرکز مشاوره ققنوس آماده ارائه خدمات در مسائل فوق هستند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.