اختلالات خواب در نوجوانان؛ پلی میان افسردگی، اضطراب و افت تحصیلی

🔹 مقدمه

خواب کافی و با کیفیت، پایه سلامت روان نوجوانان است. اختلال خواب نه تنها باعث خستگی و کاهش تمرکز می‌شود، بلکه می‌تواند دروازه‌ای برای افسردگی، اضطراب و افت تحصیلی باشد. متأسفانه بسیاری از والدین نشانه‌های هشدار را نادیده می‌گیرند.

⸻

🔹 مثال واقعی

یک مادر از غرب تهران می‌گوید:

“پسرم شب‌ها تا دیروقت با گوشی بازی می‌کند و صبح‌ها دیر از خواب بیدار می‌شود. تمرکز ندارد و نمره‌هایش افت کرده است. نمی‌دانم مشکل اصلی چیست…”

این نمونه نشان می‌دهد که اختلال خواب چگونه می‌تواند سلامت روان و تحصیل نوجوانان را تحت تأثیر قرار دهد.

⸻

🔹 آمار و پژوهش‌های جدید

•پژوهش دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۱۴۰۳ روی ۱۲۰۰ نوجوان نشان داد:

•۴۰٪ از نوجوانان دچار کم‌خوابی مزمن بودند.

•۳۵٪ دارای اختلال کیفیت خواب گزارش شدند.

•مطالعه جهانی (Sleep Research Society, 2023): نوجوانانی که کمتر از ۷ ساعت در شب می‌خوابند:

•۲٫۵ برابر بیشتر در معرض افسردگی و اضطراب هستند.

•افت تحصیلی و کاهش تمرکز در ۶۰٪ آن‌ها دیده می‌شود.

⸻

🔹 علل اختلالات خواب

1.استفاده زیاد از موبایل و شبکه‌های اجتماعی قبل از خواب

2.استرس و فشار تحصیلی بالا

3.سبک زندگی نادرست و بی‌نظمی در زمان‌بندی روزانه

4.افسردگی و اضطراب زمینه‌ای که خواب را مختل می‌کند

⸻

🔹 پیامدهای روانشناختی و رفتاری

•افزایش اضطراب و افسردگی

•کاهش انگیزه و انرژی

•افت تمرکز و مشکلات تحصیلی

•تحریک‌پذیری و پرخاشگری

•کاهش کیفیت زندگی و روابط اجتماعی

⸻

🔹 راهکارهای علمی و عملی

✅ تنظیم روتین خواب: ساعت خواب و بیداری ثابت حتی در تعطیلات

✅ کاهش استفاده از موبایل و تبلت قبل از خواب: حداقل ۱ ساعت قبل از خواب

✅ فعالیت‌های آرامش‌بخش قبل از خواب: مطالعه، موسیقی آرام، مدیتیشن

✅ حمایت روانی والدین: ایجاد فضای آرام و بدون فشار برای مطالعه

✅ مراجعه به متخصص در صورت ادامه اختلال: روانشناس یا متخصص خواب برای ارزیابی و درمان

⸻

🔹 جمع‌بندی

اختلالات خواب در نوجوانان یک عامل کلیدی و مخفی برای بروز افسردگی، اضطراب و افت تحصیلی است. والدین و مدرسه‌ها با ایجاد روتین سالم، کاهش فشار و آموزش مهارت‌های مدیریت خواب می‌توانند سلامت روان نوجوانان را حفظ کنند.

⸻

✍️ دکتر زهره دهقان چناری

مدرس دانشگاه، روانشناس و متخصص در حوزه سلامت روان و اعتیادهای رفتاری نوجوان