اثر شبکه‌های اجتماعی بر اضطراب تحصیلی و روابط دانشگاهی

در دهه اخیر، شبکه‌های اجتماعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی دانشجویان تبدیل شده‌اند. این فضاها، در کنار مزایای ارتباطی و دسترسی سریع به اطلاعات، می‌توانند تأثیرات روانی قابل توجهی بر اضطراب تحصیلی و روابط دانشگاهی داشته باشند. تحقیقات روان‌شناسی نشان می‌دهد که مصرف بیش از حد شبکه‌های اجتماعی با افزایش مقایسه اجتماعی، نگرانی از عملکرد و کاهش تمرکز مرتبط است.

تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر اضطراب تحصیلی

1.مقایسه اجتماعی: مشاهده موفقیت‌های همکلاسی‌ها یا دوستان در شبکه‌های اجتماعی باعث ایجاد احساس ناکارآمدی و اضطراب در دانشجویان می‌شود.

2.حواس‌پرتی مداوم: دریافت نوتیفیکیشن‌ها و پیام‌ها باعث کاهش تمرکز روی مطالعه و انجام وظایف تحصیلی می‌شود.

3.ترس از عقب ماندن (FOMO): دانشجویانی که احساس می‌کنند همیشه باید به‌روز باشند، استرس و فشار روانی بیشتری تجربه می‌کنند.

مثالی عملی: دانشجویی که همزمان با مطالعه، شبکه‌های اجتماعی خود را بررسی می‌کند، به دلیل حواس‌پرتی و مقایسه با دیگران، هم کیفیت یادگیری کاهش می‌یابد و هم اضطراب امتحان افزایش می‌یابد.

تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر روابط دانشگاهی

•تضعیف تعامل مستقیم: دانشجویانی که زمان زیادی را آنلاین می‌گذرانند، ممکن است مهارت‌های ارتباط چهره‌به‌چهره خود را کمتر تمرین کنند.

•ایجاد تضاد در گروه‌های کاری: اطلاعات نادرست یا برداشت‌های اشتباه از پیام‌ها و پست‌ها می‌تواند منجر به سوءتفاهم در پروژه‌های گروهی شود.

•کاهش حمایت اجتماعی واقعی: ارتباط آنلاین جایگزین حمایت واقعی و حضوری نمی‌شود، که ممکن است باعث احساس تنهایی و انزوا شود.

عوامل تعدیل‌کننده

برخی عوامل می‌توانند اثر منفی شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهند:

1.زمان‌بندی مصرف: محدود کردن استفاده از شبکه‌ها در زمان مطالعه یا قبل از خواب.

2.آگاهی دیجیتال: آموزش دانشجویان درباره مدیریت محتوا و صحت اطلاعات.

3.تفکیک فضای تحصیلی و اجتماعی: استفاده از ابزارهای دیجیتال مختص یادگیری و تفکیک شبکه‌های اجتماعی سرگرمی.

راهکارهای عملی دانشگاه‌ها و اساتید

•کارگاه‌های آموزش دیجیتال و مدیریت زمان آنلاین: آشنایی دانشجویان با استراتژی‌های کاهش حواس‌پرتی.

•ایجاد فعالیت‌های گروهی حضوری: تقویت روابط اجتماعی واقعی و کاهش وابستگی به ارتباط آنلاین.

•پشتیبانی مشاوره‌ای: دسترسی به روانشناس یا مشاور برای دانشجویان دارای اضطراب بالا.

•برنامه‌های اطلاع‌رسانی درباره استفاده سالم از شبکه‌های اجتماعی: آگاه‌سازی در مورد اثرات روانی و راهکارهای مقابله.

یافته‌های علمی

مطالعات اخیر نشان می‌دهند:

•دانشجویانی که بیش از ۳ ساعت روزانه در شبکه‌های اجتماعی صرف می‌کنند، سطح اضطراب تحصیلی بالاتری دارند.

•مقایسه مداوم با همکلاسی‌ها باعث کاهش انگیزه تحصیلی و افت عملکرد در آزمون‌ها می‌شود.

•وجود تعامل حضوری و گروهی، اثر منفی شبکه‌های اجتماعی را کاهش می‌دهد و حمایت اجتماعی واقعی را افزایش می‌دهد.

جمع‌بندی

شبکه‌های اجتماعی ابزار قدرتمندی هستند که هم می‌توانند مزایای تحصیلی و ارتباطی داشته باشند و هم پیامدهای منفی روانی و اجتماعی ایجاد کنند. درک دقیق اثرات آنها، محدود کردن زمان مصرف، آگاهی دیجیتال و تقویت روابط واقعی از مهم‌ترین راهکارهای مدیریت اثرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر اضطراب تحصیلی و کیفیت روابط دانشگاهی است.

⸻

دکتر زهره دهقان چناری – روانشناس و متخصص روان‌شناسی تحصیلی